🎙️ Audycja Sekcji Polskiej VOA w kontekście zimnej wojny

Zachowany zapis audycji Sekcji Polskiej Głosu Ameryki (VOA) z 21 kwietnia 1986 roku pochodzi z kolekcji NSA – National Security Agency, gdzie był najprawdopodobniej wykorzystywany do celów szkoleniowych z języka polskiego dla amerykańskiego personelu wywiadowczego.

Kierownictwo Głosu Ameryki wyrażało zgodę na prośby innych agencji rządu Stanów Zjednoczonych o udostępnianie nagrań audycji Głosu Ameryki. Kierownictwo Sekcji Polskiej nie było o tym informowane ani konsultowane. Nagrania realizowano w dziale Central Recording („Centralne Nagrywanie”).

Taśmy pojawiły się w 2025 roku na aukcji internetowej, skąd zostały zakupione przez Muzeum Radia Zimnej Wojny im. Stefana i Zofii Korbońskich.

Widok z przodu – pudełko z taśmą archiwalną Głosu Ameryki (21 kwietnia 1986 r.).

Głos Ameryki – pudełko z nagraniem, widok z boku (21 kwietnia 1986 r.) (Voice of America – tape box, side view, April 21, 1986). Wbrew napisowi na pudełku, taśma nie zawiera nagrania audycji nadanej o godzinie 14:00 (2:00 PM AIRSHOW). Jest to zapis pierwszych trzydziestu minut późniejszej audycji wieczornej. Contrary to the label on the box, the tape does not contain the broadcast aired at 2:00 PM (AIRSHOW). It is a recording of the first thirty minutes of the later evening program.

Widok z tyłu – oryginalne pudełko z taśmą audycji Głosu Ameryki z 21 kwietnia 1986 r.

Audycja obejmuje pełne wydanie serwisu informacyjnego, komentarz redakcyjny Głosu Ameryki – krótką, oficjalną część programu wyrażającą stanowisko rządu USA – oraz kilka obszernych reportaży o charakterze analitycznym i publicystycznym.

📰 Krótkie streszczenie nagrania

Nagranie (ok. 30 minut) rozpoczyna się krótkim fragmentem końca poprzedniej audycji, a następnie zapowiedzią dziennika: „Tu Głos Ameryki z Waszyngtonu. Podajemy dziennik.”
Wiadomości obejmują m.in.:

• inicjatywy Michaiła Gorbaczowa, ponowny wybór Ericha Honeckera na urząd sekretarza generalnego KC, reakcje Białego Domu w sprawie Libii, aresztowania terrorystów w Europie,
• wiadomości z Hiszpanii, Afganistanu, Iranu i Izraela,
• komentarz redakcyjny VOA na temat wymiany kulturalnej między USA a ZSRR,
• reportaż o relacjach między CIA a Kongresem Stanów Zjednoczonych,
• artykuł „New York Timesa” dotyczący polskiego uchodźcy w Szwajcarii,
• analizę raportu Kongresu USA na temat gospodarki Jugosławii.

Zachowany program kończy się zapowiedzią audycji „Amerykana” i lekcji języka angielskiego – stałych elementów wieczornego bloku VOA.

📜 Pełny poprawiony transkrypt audycji (z nagrania dla NSA, 21 kwietnia 1986)

(Oczywiste błędy literowe i faktyczne zostały poprawione. Styl, składnia i język pozostają archiwalne.)

Speaker 1 • 0:06 – 0:23
Relację o stanie gospodarki jugosłowiańskiej, audycję z cyklu Amerykana oraz kolejną lekcję języka angielskiego. Minioną godzinę programu zrealizował Witold Słukowski.

Speaker 1 • 0:43 – 0:56
Tu Głos Ameryki z Waszyngtonu. Podajemy dziennik. Na wstępie skrót wiadomości.

Speaker 2 • 0:56 – 1:13
Sekretarz generalny KC KPZR Michaił Gorbaczow wyraził gotowość spotkania się z prezydentem Reaganem z chwilą, jak to określił, zapanowania właściwej atmosfery. Na zjeździe wschodnioniemieckiej partii komunistycznej Erich Honecker został ponownie wybrany sekretarzem generalnym KC.

Speaker 2 • 1:13 – 1:25
Policja zachodnioniemiecka podała o aresztowaniu Palestyńczyka podejrzanego o udział w zamachu bombowym na dyskotekę w Berlinie Zachodnim, w wyniku którego zginął 5 kwietnia żołnierz amerykański.

Speaker 1 • 1:25 – 1:48
Oto szczegóły dziennika. Rzecznik Białego Domu Larry Speaks oświadczył, że amerykańsko-radzieckie spotkanie na szczycie jest w interesie obu krajów. Stany Zjednoczone – mówił dalej Speaks – pragną rozwiązać problemy dzielące Moskwę i Waszyngton. Rozstrzygnięcia wymaga także wiele zagadnień, łącznie z groźbą międzynarodowego terroryzmu.

Speaker 1 • 1:48 – 2:21
Larry Speaks odpowiadał na najnowsze uwagi Michaiła Gorbaczowa dotyczące amerykańsko-radzieckich rozmów na szczycie. W wygłoszonych wczoraj i dziś przemówieniach w NRD Gorbaczow ponowił chęć spotkania się z prezydentem Reaganem. Jednocześnie oskarżył on Stany Zjednoczone o zatruwanie atmosfery międzynarodowej, ostrzegając, że może to rzucić cień na plany nowego spotkania na szczycie. Następna konferencja na szczycie ma odbyć się w tym roku w Stanach Zjednoczonych, nie ustalono jednak jeszcze jej terminu.

Speaker 1 • 2:21 – 2:30
Moskwa odwołała w związku z nalotem amerykańskim na Libię przewidzianą na przyszły miesiąc naradę przygotowawczą obu ministrów spraw zagranicznych.

Speaker 2 • 2:32 – 2:56
Jedenasty zjazd wschodnioniemieckiej partii komunistycznej zakończył się zgodnie z oczekiwaniami wyborem Ericha Honeckera na następną kadencję jako przywódcy partii. W przemówieniu na odbywającym się przy drzwiach zamkniętych posiedzeniu Komitetu Centralnego Honecker oznajmił o czterech nowych nominacjach w Biurze Politycznym, rozszerzając jego skład do 22 członków; nowymi członkami są m.in. minister obrony Heinz Kessler oraz sekretarz organizacji partyjnej miasta Halle Hans-Joachim Böhme. Dotychczasowi zastępcy członków Biura Politycznego Werner Eberlein i Siegfried Lorenz mianowani zostali członkami. W przemówieniu końcowym Honecker potwierdził ścisłe więzy swej partii z Moskwą, podkreślając konieczność współpracy, a nie konfrontacji. Jak przewidywali korespondenci zachodni w Berlinie Wschodnim, na zjeździe, w którym uczestniczył Michaił Gorbaczow, nie nastąpiły żadne większe zmiany polityczne.

Speaker 1 • 3:30 – 3:46
Policja zachodnioniemiecka poinformowała o aresztowaniu Palestyńczyka podejrzanego o udział w zamachu bombowym na dyskotekę w Berlinie Zachodnim 5 kwietnia, w wyniku którego zginęły dwie osoby, a 230 zostało rannych.

Speaker 1 • 3:46 – 3:59
W poniedziałek policja oświadczyła, że poddany on zostanie próbie identyfikacji wśród innych zatrzymanych przez ponad 100 świadków obecnych w dyskotece w momencie eksplozji. Nie podano żadnych innych szczegółów.

Speaker 2 • 4:02 – 4:39
Policja brytyjska aresztowała dziś dwie dalsze osoby w związku z nieudaną próbą przemycenia ładunku wybuchowego na pokład samolotu izraelskich linii lotniczych na londyńskim lotnisku Heathrow. Władze śledcze studiują również dokumenty znalezione w trakcie rewizji mieszkania w zachodnim Londynie. Policja brytyjska nie podała żadnych szczegółów dotyczących zatrzymanych mężczyzn. W piątek aresztowano 35-letniego Jordańczyka Nezara Hindawi. W czwartek jego przyjaciółka Anne Marie Murphy próbowała przemycić ukryty w podręcznej torbie ładunek wybuchowy na pokład izraelskiego samolotu pasażerskiego.

Speaker 1 • 4:39 – 5:15
Biały Dom potępił, jak to określono, tchórzliwe i brutalne morderstwo popełnione na bibliotekarzu amerykańskim przetrzymywanym od ponad roku w charakterze zakładnika w Libanie. Rzecznik Białego Domu Larry Speaks oświadczył, że zabicie Petera Kilburna umocniło zdecydowanie administrację prezydenta Reagana w walce z terroryzmem. Speaks wezwał do uwolnienia pozostałych Amerykanów przetrzymywanych przez porywaczy w Libanie. Morderstwo popełnione na Kilburnie było najwyraźniej aktem odwetu za ubiegłotygodniowy atak amerykański na Libię.

Speaker 2 • 5:15 – 5:26
Dwunastu ministrów spraw zagranicznych krajów EWG uzgodniło kroki dyplomatyczne przeciwko Libii za poparcie, jakiego władze tego kraju udzielają międzynarodowemu terroryzmowi.

Speaker 2 • 5:26 – 5:41
Obradujący w Luksemburgu ministrowie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej podjęli jednomyślnie decyzję o drastycznym zmniejszeniu liczebności libijskiego personelu dyplomatycznego w swoich krajach i ograniczeniu możliwości poruszania się libijskich dyplomatów.

Speaker 1 • 5:42 – 6:13
Policja włoska aresztowała byłego dyplomatę libijskiego podejrzanego o udział w spisku, którego celem było zamordowanie w ubiegłym roku ambasadorów Stanów Zjednoczonych, Egiptu i Arabii Saudyjskiej w Rzymie. Aresztowany został zidentyfikowany jako 47-letni Arebi Mohammed Fituri. Według policji aresztowano go wczoraj wieczorem w Rzymie. Włoska agencja prasowa ANSA podała, że wydano również nakaz aresztowania innego Libijczyka, który opuścił już Włochy.

Speaker 2 • 6:13 – 6:50
Biskup katolicki Trypolisu Giovanni Martinelli, przetrzymywany przez 10 dni przez władze libijskie, został zwolniony i według doniesień określił traktowanie go jako bardzo dobre. W rozmowie z przedstawicielem włoskiej agencji prasowej ANSA biskup Martinelli powiedział, że pogłoski o aresztowaniu go za szpiegostwo są bezpodstawne, dodając przy tym, że kontakt ze światem muzułmańskim stanowi dla niego jako dla duchownego głębokie przeżycie duchowe. Biskup Martinelli, którego zatrzymano w czasie jego wizyty duszpasterskiej w Bengazi, wyjaśnił, że władze libijskie pragnęły jedynie wyjaśnić kilka spraw dotyczących jego działalności.

Speaker 1 • 6:50 – 7:16
Socjalistyczny premier Hiszpanii Felipe González planuje przeprowadzenie wyborów powszechnych do parlamentu 22 czerwca, nie czekając na zakończenie kadencji Cortesów w październiku bieżącego roku. Przedstawiciele rządu hiszpańskiego potwierdzili wcześniejsze doniesienia radiowe, że premier González zwróci się dziś do króla Hiszpanii o wydanie dekretu rozwiązującego parlament.

Speaker 1 • 7:16 – 7:30
Na 22 czerwca przypada również termin wyborów regionalnych w Andaluzji, która jest rodzinną prowincją Gonzáleza. Nie podano żadnych powodów, dla których premier Hiszpanii chce przyspieszyć termin wyborów.

Speaker 2 • 7:31 – 7:58
Premier Afganistanu Sultan Ali Kesztmand przybył do Moskwy na rozmowy z kierownictwem władz radzieckich. Wizyta ta zaskoczyła dyplomatów zachodnich w Kabulu, ponieważ nie jest jasne, czy prezydent reżimu afgańskiego Babrak Karmal powrócił z Moskwy po swojej nieoficjalnej krótkiej wizycie, która miała miejsce w ubiegłym miesiącu. Dyplomaci są zdania, że jeśli Karmal znajduje się w Moskwie na leczeniu, to Kesztmand może prowadzić rozmowy polityczne w jego imieniu.

Speaker 2 • 7:58 – 8:04
Moskwa zapowiedziała możliwość dokonania w tym roku postępu na drodze do rozwiązania kryzysu afgańskiego.

Speaker 1 • 8:05 – 8:44
Na jutro zaplanowano przeprowadzenie kolejnej, trzeciej już w tym roku podziemnej próby nuklearnej w stanie Nevada. Po przeprowadzeniu na początku bieżącego miesiąca podobnej próby na pustyni Nevada, Związek Radziecki ogłosił, że wycofuje się z jednostronnego moratorium na podziemne próby nuklearne. Moskwa określiła przeprowadzane przez Stany Zjednoczone próby z bronią jądrową jako niebezpieczne i militarystyczne działania. Rząd prezydenta Reagana oświadczył, że próby te są niezbędne, by Stany Zjednoczone mogły utrzymać skuteczny nuklearny arsenał odstraszający.

Speaker 2 • 8:44 – 9:18
Premier Izraela Szymon Peres przybył z dwudniową wizytą do Francji na rozmowy w sprawie zwalczania terroryzmu międzynarodowego oraz w celu omówienia perspektyw pokojowych na Bliskim Wschodzie. Peres jest częstym gościem we Francji, ale jego obecny pobyt stanowi okazję do pierwszego spotkania z nowym przywództwem francuskim. Ponadto, poza spotkaniami z prezydentem François Mitterrandem, premierem Jacques’em Chirakiem i innymi przywódcami nowego rządu francuskiego, premier Izraela wygłosi przemówienie na posiedzeniu Rady Europy w Strasburgu.

Speaker 1 • 9:18 – 9:36
Iran ponownie oskarżył Irak o stosowanie broni chemicznych. Komunikat wydany w Teheranie stwierdza, że władze irackie użyły wczoraj i dziś tych zakazanych broni w nieudanej próbie odparcia ataku wojsk irańskich na Półwyspie Fao w południowo-wschodnim Iraku.

Speaker 1 • 9:36 – 9:49
Bagdad zaprzeczył tym oskarżeniom i oświadczył, że nie doszło do żadnej większej bitwy. Teheran utrzymuje, że szereg żołnierzy irańskich zostało zatrutych gazem i przebywa w szpitalach polowych.

Speaker 2 • 9:49 – 10:10
Na zakończenie dziennika przypomnimy państwu skrót wiadomości. Sekretarz generalny KC KPZR Gorbaczow wyraził gotowość spotkania się z prezydentem Reaganem z chwilą, jak to określił, zapanowania właściwej atmosfery. Na zjeździe wschodnioniemieckiej partii komunistycznej Erich Honecker został ponownie wybrany sekretarzem generalnym KC.

Speaker 2 • 10:10 – 10:23
Policja zachodnioniemiecka podała o aresztowaniu Palestyńczyka podejrzanego o udział w zamachu bombowym na dyskotekę w Berlinie Zachodnim, w wyniku którego zginął 5 kwietnia żołnierz amerykański.

Speaker 1 • 10:23 – 10:33
Był to Dziennik. Wiadomości przekazali Zdzisław Mikulski i Bogusław Jerke. Tu Głos Ameryki z Waszyngtonu.

Speaker 1 • 10:36 – 11:17
W dalszym ciągu drugiej godziny programu wieczornego nadamy komentarz redakcyjny Głosu Ameryki, w którym mowa będzie o wymianie kulturalnej między Stanami Zjednoczonymi a Związkiem Radzieckim. Następnie nadamy relację o komisjach kongresowych nadzorujących działalność CIA. Zapoznamy też Państwa z artykułem z dziennika New York Times na temat szwajcarskiej polityki emigracyjnej. Z kolei przedstawimy relację o stanie gospodarki jugosłowiańskiej. Drugą połowę bieżącej godziny wypełnią audycja z cyklu Amerykana oraz kolejna lekcja języka angielskiego.

Speaker 1 • 11:17 – 11:21
Tu Waszyngton, słuchają Państwo Głosu Ameryki.

Speaker 3 • 11:21 – 11:24
Nadajemy.

Speaker 1 • 11:30 – 11:36
Komentarz redakcyjny Głosu Ameryki odzwierciedlający poglądy rządu Stanów Zjednoczonych.

Speaker 4 • 11:37 – 12:19
Przez całe dziesięciolecia stosunki między Stanami Zjednoczonymi a Związkiem Radzieckim były raz ciepłe, raz chłodne i charakteryzowały się silnymi różnicami politycznymi i konfrontacjami ideologicznymi. Jednakże istnieje także druga strona medalu, może mniej dramatyczna, ale której ważność rośnie i której wpływ na przyszłość może być bardzo istotny. Mamy tu na myśli program wymiany kulturalnej między Stanami Zjednoczonymi a Związkiem Radzieckim. Znaczenia tej wymiany nie należy oczywiście przeceniać, ale jest to właściwie jedyny sposób przezwyciężenia pewnego rodzaju niebezpiecznej ignorancji.

Speaker 4 • 12:19 – 12:58
Wymiana kulturalna, czy też szerzej pojęte kontakty międzyludzkie, mogą przyczynić się do unikania nieporozumień między różnymi narodami. Nie mamy żadnej innej, ogólnie przyjętej zasady oceniania wartości ludzi. Możemy ich jedynie oceniać na podstawie tego, co oni sami uważają za ważne. Jeśli dwa narody, między którymi stosunki są dosyć napięte, stwierdzą, że lubią i cenią mniej więcej te same rzeczy, to stają się tym samym trochę mniej sobie obce. Nie jest to może najważniejsze dla zachowania pokoju, ale jest wyraźnie potrzebne.

Speaker 4 • 12:58 – 13:48
Na zeszłorocznym spotkaniu między prezydentem Reaganem a Michaiłem Gorbaczowem omówiono sześć inicjatyw w zakresie kontaktów międzyludzkich i ustalono nowy program wymiany kulturalnej. Wśród planów, które zostaną niedługo wprowadzone w życie, jest program dziesięciotygodniowej wymiany językowej między uczniami szkół średnich w obu krajach. Przewidziane są również jednoroczne stypendia dla studentów szkół wyższych oraz rozszerzenie wymiany profesorów. Porozumienia te mogą się komuś wydawać zbyt akademickie, ale są też inne, zakrojone na szerszą skalę. Na przykład w grudniu zeszłego roku 400 mieszkańców amerykańskiego miasta Seattle i radzieckiego Leningradu wzięło udział we wspólnym programie telewizyjnym.

Speaker 4 • 13:48 – 14:13
Przez prawie trzy godziny wymieniali oni poglądy na szeroki wachlarz zagadnień. Na ekranach telewizorów spotkali się także lekarze z Moskwy i Waszyngtonu. Ostatnio zespół teatralny z Albany w stanie Nowy Jork wystawił amerykański musical w Moskwie. Przedstawienia odbywały się w wypełnionych po brzegi salach. W lecie tego roku do Albany przyjedzie teatr z Moskwy.

Speaker 4 • 14:15 – 14:52
Możliwości tych programów są właściwie nieograniczone. Ich zasięg zależy jedynie od dobrej woli zainteresowanych rządów. Rząd Stanów Zjednoczonych zawsze popierał rozwój przyjaznych stosunków międzyludzkich między obywatelami obu naszych krajów. Natomiast rząd Związku Radzieckiego, przynajmniej dotychczas, był przeciwny tego rodzaju kontaktom. Witamy z uznaniem wypowiedzi delegatów radzieckich w Genewie i mamy nadzieję, że za ich słownymi zobowiązaniami pójdą czyny mające na celu rozwój tych stosunków w przyszłości.

Speaker 1 • 14:52 – 15:01
Nadaliśmy komentarz redakcyjny Głosu Ameryki odzwierciedlający poglądy rządu Stanów Zjednoczonych. Tu Waszyngton.

Speaker 1 • 15:09 – 15:51
Około dziesięciu lat temu Kongres Stanów Zjednoczonych powołał stałą komisję, której zadaniem miała być kontrola działalności Centralnej Agencji Wywiadowczej – CIA. Od tego czasu stosunki między Kongresem a CIA można określić jako trudne, znaczone burzliwymi okresami, którym środki masowego przekazu poświęcają zwykle wiele miejsca, oraz okresami współpracy, którym na ogół nie nadaje się większego rozgłosu. David Borgida z zespołu redakcyjnego Głosu Ameryki omawia stosunki między Kongresem a CIA. Jego spostrzeżenia przekaże państwu Zdzisław Mikulski.

Speaker 2 • 15:51 – 15:59
Ziarna potencjalnego konfliktu między Kongresem a CIA znaleźć można w ustawie, na mocy której ustanowiono Centralną Agencję Wywiadowczą.

Speaker 2 • 15:59 – 17:07
Ustawa o Narodowym Bezpieczeństwie z roku 1947 określa zbyt ogólnie uprawnienia i zadania agencji, podając zaledwie kilka wskazówek dotyczących działalności CIA. Aczkolwiek Kongres corocznie zatwierdza budżet tej agencji, to zanim przejął w sferze rolę nadzorcy nad działalnością CIA, upłynęło wiele lat. Tę kontrolę roztoczono dopiero w reakcji na wiadomość, że CIA prowadzi nielegalną inwigilację obywateli amerykańskich w kraju, że planuje obalenie rządu w państwach obcych lub w drodze zamachu pragnie usunąć niektórych przywódców, jak na przykład Salwadora Allende w Chile czy Fidela Castro na Kubie. W 1974 roku Kongres zatwierdził ustawę, w myśl której bez zezwolenia Kongresu nie wolno CIA użyć jakichkolwiek funduszy na tajne akcje z wyjątkiem działalności mającej na celu zbieranie informacji wywiadowczych. Trzy lata później, w roku 1977, Kongres powołał stałe komisje do spraw wywiadu – jedną w Izbie Reprezentantów, drugą w Senacie.

Speaker 2 • 17:07 – 17:37
Prezydent Ford, zaniepokojony działalnością Centralnej Agencji Wywiadowczej, podpisał rozporządzenie ograniczające poczynania CIA. Podobnie uczynił prezydent Carter. Natomiast w roku 1981 prezydent Reagan nieco ograniczył nałożone restrykcje. Obecnym dyrektorem CIA jest wyznaczony przez prezydenta Reagana William J. Casey. Pod jego kierownictwem liczba tajnych akcji została zwiększona, co wywołało krytykę niektórych członków komisji do spraw wywiadu.

Speaker 2 • 17:37 – 18:01
Twierdzą oni, że nie są wystarczająco informowani przez CIA o działalności agencji i że działalność ta jest stosowana zamiast dyplomacji. Jeden z członków komisji, John Elliff, powiedział, że napięte stosunki między Kongresem a CIA znacznie się pogorszyły po założeniu przez CIA min w portach nikaraguańskich w roku 1984.

Speaker 1 • 18:01 – 18:10
Pewnie najgorszy czas był w 1984 roku, najgorszy.

Speaker 2 • 18:12 – 19:09
Okres nadszedł w roku 1984, kiedy zaminowanie portów nikaraguańskich wzburzyło obie komisje kongresowe. Spowodowało to zjadliwą wymianę zdań między członkami komisji a władzą wykonawczą, co z kolei doprowadziło do odrzucenia przez Senat ogromną większością głosów zgody na przeprowadzanie podobnych akcji. John Elliff, który jest członkiem komisji od czasów prezydentury Jimmy’ego Cartera, jak również rzecznik komisji Dave Holliday, są jednak zdania, że – ogólnie rzecz biorąc – stosunki między Kongresem a CIA były stabilne; mimo pewnych potknięć w zakresie kontrwywiadu, zbierania informacji oraz przeprowadzania analiz, które stanowią większość prac agencji, istniała między Kongresem a CIA ścisła współpraca. Tym niemniej John Elliff przyznaje, że należy oczekiwać pewnych napięć, które wynikają z różnic zdań w sprawie polityki zagranicznej, szczególnie zaś wtedy, kiedy rząd popiera tajną działalność agencji.

Speaker 1 • 19:10 – 19:13
Czy.

Speaker 2 • 19:16 – 19:54
Stany Zjednoczone mają interweniować, używając jawnej czy tajnej interwencji, aby osiągnąć swe cele w polityce zagranicznej? Jak się zdaje, podczas kadencji prezydenta Cartera istniała większa zbieżność poglądów między prezydentem a Kongresem co do tego, co było właściwe. Podczas obecnych rządów prezydenta Reagana istnieje zdecydowany podział zarówno w Kongresie, jak i pomiędzy częścią Kongresu a prezydentem. Zarówno członkowie komisji kongresowych ds. wywiadu, jak i CIA są zdania, że jednym z najpoważniejszych problemów są przecieki wiadomości do środków masowego przekazu.

Speaker 2 • 19:54 – 20:44
W niedawnym przemówieniu dyrektor Centralnej Agencji Wywiadowczej William J. Casey powiedział, że ogłaszanie poufnych informacji poważnie zaszkodziło wielu ważnym źródłom wywiadu o najwyższej wartości. Powiedział on również, że takie przecieki pozbawiły Stany Zjednoczone zdolności chronienia obywateli amerykańskich przed atakami terrorystycznymi. Znaczenie tego problemu i starania CIA, by temu zapobiec, uwidoczniły się w niedawnej wymianie zdań między senatorem Nunnem, demokratą, a Robertem Gatesem, który oczekuje zatwierdzenia przez Kongres na stanowisko zastępcy dyrektora CIA. Wprawdzie wszyscy zgadzają się co do istoty problemu, ale nie ma jednolitej opinii co do tego, kto jest odpowiedzialny. Niektórzy w Kongresie sugerują, że źródłem większości tych przecieków jest właśnie CIA.

Speaker 2 • 20:44 – 21:10
Natomiast CIA dowodzi, że odpowiedzialni za te przecieki są członkowie Kongresu. Obie strony twierdzą, że pracują nad zaciśnieniem bezpieczeństwa poufnych informacji. Obie strony pragną również, by w dobie zwiększającego się terroryzmu stosunki między Kongresem a Centralną Agencją Wywiadowczą były dobre. Jeżeli zaś chodzi o współpracę na przyszłość, to John Elliff, członek komisji ds. wywiadu, patrzy na to optymistycznie.

Speaker 2 • 21:10 – 21:49
Oto co mówi: Patrzę w przyszłość optymistycznie przede wszystkim dlatego, że wytworzyliśmy bardzo silne więzy z agencją w dziedzinie zbierania informacji, analizy i kontrwywiadu. Ten podstawowy zasób wspólnego wysiłku między kongresowymi komisjami do spraw wywiadu a agencją CIA będzie pomocny w chwilach zmożonych napięć, do których musi okresowo dochodzić z uwagi na duże różnice dzielące nas w sprawach polityki zagranicznej. Nie wszyscy członkowie komisji kongresowych ds. wywiadu są równie optymistyczni jak John Elliff, ale wszyscy podzielają zdanie, że to, co robi CIA, ma ogromne znaczenie dla polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych.

Speaker 1 • 21:50 – 21:54
Tu Głos Ameryki, z Waszyngtonu.

Speaker 1 • 21:54 – 22:11
W niedzielnym wydaniu „New York Times” ukazał się artykuł Thomasa Nettera omawiający obecne stanowisko władz szwajcarskich wobec uchodźców i osób ubiegających się o azyl. Z obszernymi fragmentami tego artykułu zapozna Państwa Sławomir Suss.

Speaker 5 • 22:11 – 22:46
W Niedzielę Palmową policja w Zurychu zawiozła 29-letniego uchodźcę polskiego na lotnisko międzynarodowe Kloten i wsadziła do samolotu odlatującego do Warszawy. Nazwiska tej osoby nie ujawniono, jak również nie ujawnił jego tożsamości adwokat polskiego pochodzenia Edward Barcikowski z Zurychu, który usiłował pomóc młodemu Polakowi. Jak wynika z uzyskanych informacji, uchodźca mieszkał w Zurychu od 11 grudnia 1981 roku, a więc znalazł się tam na dwa dni przed ogłoszeniem w Polsce stanu wojennego.

Speaker 5 • 22:46 – 23:37
Kiedy doszła do niego wieść, że jest poszukiwany w kraju przez Służbę Bezpieczeństwa w związku z jego działalnością w „Solidarności”, zwrócił się on do władz szwajcarskich o azyl, którego mu odmówiono. Zaczął się wobec tego starać o wizę do Kanady, ale jest to procedura długa i nie wiadomo było, czy i kiedy taka wiza zostanie mu przyznana. Uchodźca ten próbował również uzyskać prawo pobytu w Szwajcarii poprzez małżeństwo z obywatelką tego kraju. Miało to nastąpić wkrótce po Niedzieli Palmowej, ale – jak się okazało – zbyt późno, by uchronić go od deportacji do Polski, pisze Thomas Netter w dzienniku New York Times. Incydent z uchodźcą polskim jest najnowszym z całej serii podobnych wypadków, które ocenia się jako wyraźne usztywnienie stanowiska rządu szwajcarskiego, jak również opinii publicznej wobec napływu uchodźców poszukujących azylu w tym kraju.

Speaker 5 • 23:38 – 24:31
Szwajcaria tradycyjnie i historycznie uważana była zawsze za sanktuarium, a obecne ekstradycje spowodowały pewne tarcia między mniejszościami narodowymi a Szwajcarami, między przedstawicielami Kościoła i państwa i wreszcie pomiędzy przeciwnikami a zwolennikami bardziej liberalnej polityki wobec uchodźców. Władze szwajcarskie nakazały opuścić kraj wielu Tamilom, Irańczykom czy Turkom, twierdząc, że nic im nie grozi we własnym kraju. Jeżeli chodzi o deportowanie uchodźcy polskiego, to władze szwajcarskie oświadczyły, że policja w Zurychu źle zrozumiała wydane rozporządzenie, co doprowadziło do przedwczesnego wydalenia ze Szwajcarii młodego uchodźcy. Dodano tylko, że gdyby Kanada odmówiła mu wizy, to uchodźca ten musiałby w każdym razie opuścić Szwajcarię. Sprawa jest niejasna i nikt jakoś nie potrafi wytłumaczyć, dlaczego doszło do przedterminowego odesłania Polaka do PRL.

Speaker 5 • 24:31 – 25:16
Georg Kistler, rzecznik Szwajcarskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, omawiając problem napływu uchodźców do Szwajcarii, wyraził przekonanie, że Szwajcaria jest atrakcyjnym miejscem do zamieszkania i że nie wszyscy, którzy pragną tam pozostać, chcą to uczynić ze względu na obawy prześladowań we własnym kraju. Jak powiedział rzecznik Szwajcarskiego MSW, jeżeli istnieją najmniejsze obawy co do bezpieczeństwa tych osób, nie odsyłamy ich z powrotem. W artykule zamieszczonym w niedzielnym wydaniu New York Times podkreślono, że w Szwajcarii mieszka 6 milionów 400 tysięcy osób. Z tego 15% stanowią cudzoziemcy pracujący tam jako tak zwani gastarbeiterzy. O liczbie napływających tam uchodźców wymownie świadczą cyfry.

Speaker 5 • 25:16 – 25:46
W roku 1980 zwróciło się o azyl 2000 osób. Tymczasem w październiku 1985 roku, w jednym tylko miesiącu, o azyl poprosiło 1200 osób, a ogólna liczba zgłoszeń w roku 1985 doszła do 9703. Jak się wydaje, do zaostrzenia przepisów przyczynił się w znacznym stopniu napływ ludności z krajów Trzeciego Świata, którą na ogół niechętnie przyjmują państwa europejskie.

Speaker 1 • 25:46 – 25:58
Tu Głos Ameryki, z Waszyngtonu. Niedawno opublikowano raport Kongresu Stanów Zjednoczonych poświęcony gospodarkom krajów RWPG i Jugosławii.

Speaker 1 • 25:58 – 26:08
Dziś zapoznamy Państwa z fragmentami tego raportu dotyczącymi gospodarki Jugosławii. Przy mikrofonie Renata Lipińska.

Speaker 3 • 26:08 – 26:40
Raport komisji Kongresu Stanów Zjednoczonych zwraca uwagę, że prognozy gospodarcze w poszczególnych republikach Jugosławii są różne. Gospodarka Jugosławii jest nadal obciążona kosztownymi programami opieki społecznej, przedsięwzięciami terenowymi, a także niewłaściwą strategią rozwoju opartą na rozbudowie przemysłu ciężkiego i wydobywczego. Od czasu śmierci marszałka Tito nastąpiło osłabienie centralnego kierownictwa politycznego niezbędnego dla integracji ekonomicznej w skali całego kraju.

Speaker 3 • 26:40 – 27:33
Ogólne pogorszenie się sytuacji gospodarczej krajów wspólnoty europejskiej miało negatywny wpływ na tempo rozwoju gospodarki jugosłowiańskiej. Raport komisji Kongresu zwraca uwagę, że w okresie powojennym jugosłowiański system gospodarczy przechodził przez cztery fazy: centralnie sterowanej gospodarki opartej na modelu sowieckim pod koniec lat czterdziestych; zdecentralizowania decyzji produkcyjnych przy utrzymaniu centralnego zarządzania inwestycjami i handlem zagranicznym w latach pięćdziesiątych i na początku lat sześćdziesiątych; gospodarki rynkowej w połączeniu ze sporadycznymi centralnymi interwencjami w latach 60. i na początku lat 70.; oraz – jako faza czwarta – systemu międzyzakładowych i międzyregionalnych więzi, wzmocnionych poprawkami konstytucyjnymi w roku 1974.

Speaker 3 • 27:34 – 28:28
W miarę jak system zdecentralizowanych powiązań wprowadzany był do poszczególnych republik Jugosławii – z różnym, zresztą, efektem – gospodarka całego kraju odczuła szereg wstrząsów. W tym okresie nastąpiło wiele zmian w polityce wewnętrznej Jugosławii, którym towarzyszyły różnego rodzaju perturbacje na światowym rynku gospodarczym, w tym wzrost cen ropy naftowej oraz światowa recesja gospodarcza. Do niedawna jeszcze, z uwagi na braki dewizowe, Jugosławia wprowadzała coraz surowsze ograniczenia importowe. Jak stwierdzają autorzy omawianego raportu komisji Kongresu, obecnie Jugosławia rozważa sposoby zwiększenia eksportu i wprowadzenia nowej strategii rozwojowej. W chwili obecnej dyskusje toczą się wokół kwestii przejścia do bardziej otwartego modelu gospodarczego, opartego na bodźcach rynkowych.

Speaker 3 • 28:28 – 29:28
Dąży się również do usunięcia mechanizmów zniechęcających do eksportu, które charakteryzowały gospodarkę Jugosławii w ostatnich dziesięciu latach. Raport Kongresu zwraca uwagę, że konieczność spłaty zadłużenia zagranicznego w połączeniu ze słabymi wynikami produkcyjnymi zmusiła władze jugosłowiańskie do wprowadzenia w latach 1982–83 surowych środków oszczędnościowych, których celem było zmniejszenie importu. Podobnie jak w innych krajach niedawno uprzemysłowionych i obciążonych długami, dwa czynniki zewnętrzne miały istotny wpływ na gospodarkę Jugosławii: po pierwsze – gwałtownie zmniejszające się rynki zbytu zagranicznego, i po drugie – pogarszającą się sytuację na istniejących rynkach zagranicznych. Deklarowanym celem jugosłowiańskiej polityki gospodarczej jest zmniejszenie zadłużenia zagranicznego do końca bieżącego stulecia.

Speaker 3 • 29:29 – 30:22
Biorąc pod uwagę doświadczenia Jugosławii z lat 1981–83, można założyć, że kraj będzie się starał zrealizować swoje cele gospodarcze poprzez zastosowanie środków oszczędnościowych, w tym wprowadzanych administracyjnie ograniczeń inwestycyjnych i wydatków rządowych, w połączeniu z pewną formą wpływania na decyzje przedsiębiorstw w odniesieniu do dochodów i wkładów oszczędnościowych pracowników. Raport komisji Kongresu Stanów Zjednoczonych kończy się stwierdzeniem, że ożywienie gospodarcze będzie możliwe przy założeniu, iż Jugosławii uda się wprowadzić bardziej otwartą i proeksportową strategię rozwoju. Pod nieobecność takiej strategii środki oszczędnościowe prawdopodobnie spowodują utrzymanie się stagnacji gospodarczej oraz powtórzenie się kryzysu z początku lat 80.

Speaker 1 • 30:23 – 30:32
Było to omówienie fragmentów raportu Kongresu Stanów Zjednoczonych dotyczących gospodarki Jugosławii. Tu Głos Ameryki, z Waszyngtonu.

Speaker 1 • 30:33 – 30:48
W dalszym ciągu bieżącej godziny programu wieczornego nadamy audycję z cyklu Amerykana oraz kolejną lekcję języka angielskiego. Przedtem Zdzisław Mikulski przekaże Państwu skrócone wydanie dziennika.

Speaker 2 • 30:48 – 30:59
Rzecznik Białego Domu Larry Speaks oświadczył, że amerykańsko-radzieckie spotkanie na szczycie jest w interesie obu krajów. Stany Zjednoczone – mówił Larry Speaks – pragną rozwiązać problemy dzielące Moskwę i Waszyngton.

Źródło:
Nagranie z archiwum NSA, zachowane w formie transkryptu VOA Polish Service, 21 kwietnia 1986 r.
Transkrypcja opracowana i skorygowana dla celów archiwalnych przez Muzeum Radia Zimnej Wojny im. Stefana i Zofii Korbońskich.

Ze względu na długość zapisu, pełny transkrypt (ok. 7 tys. słów) jest dostępny w wersji do pobrania w formacie PDF w archiwum Muzeum Radia Zimnej Wojny.

1. 

   R. Eugene Parta, były dyrektor Działu Badań Audytorium i Ewaluacji Programów w Radio Free Europe/Radio Liberty, Inc., „Listening to Western Radio Stations in Poland, Hungary, Czechoslovakia, Romania, and Bulgaria: 1962–1988 – Longitudinal Listening Trend Charts.” Referat przygotowany na konferencję Cold War Broadcasting Impact współorganizowaną przez Cold War International History Project, Woodrow Wilson International Center for Scholars (Waszyngton, DC) oraz Instytut Hoovera Uniwersytetu Stanforda, Stanford, Kalifornia, 13–15 października 2004 r.

   A. Ross Johnson i R. Eugene Parta, Cold War International Broadcasting: Lessons Learned, referat wygłoszony na konferencji Communicating with the Islamic World, Annenberg Foundation Trust, Rancho Mirage, Kalifornia, 5 lutego 2005.

2. Victor Franzusoff, były dziennikarz, pisarz, komentator i szef Sekcji Rosyjskiej Głosu Ameryki, opisał w swoich wspomnieniach próby kierownictwa tej instytucji cenzurowania laureata Nagrody Nobla Aleksandra Sołżenicyna w latach siedemdziesiątych. Franzusoff napisał, że po tym, jak w 1974 roku rząd sowiecki wydalił Sołżenicyna z ZSRR i pozbawił go obywatelstwa, korespondent Sekcji Rosyjskiej Głosu Ameryki w Monachium, Eugene Nikiforov, poprosił pisarza o wywiad, na co ten się zgodził. Franzusoff, który właśnie objął stanowisko szefa sekcji, był zachwycony perspektywą rozmowy z tak znanym rosyjskim dysydentem, lecz — ku jego ogromnemu rozczarowaniu — kierownictwo Głosu Ameryki nakazało mu powstrzymać korespondenta od przeprowadzenia wywiadu. W ostatnich miesiącach administracji Nixona poinformowano go, że Departament Stanu zdecydował, iż „do odwołania Głos Ameryki nie powinien mieć nic wspólnego z dysydenckim pisarzem”. Nie było jednak jasne, czy decyzja ta wyszła bezpośrednio z Departamentu Stanu, czy została podjęta wspólnie przez urzędników United States Information Agency (USIA) i Głosu Ameryki. Franzusoff skomentował: „ta decyzja nie miała dla mnie sensu, oczywiście, ale moje ręce były związane.” Victor Franzusoff, Talking to The Russians (Santa Barbara: Fithian Press, 1998), s. 180.